dr inż. Katarzyna Leśnikowska-Osielska
Gdański Uniwersytet Medyczny, Katedra i Zakład Fizyki i Biofizyki

Prowadząc wielokierunkowe badania nad toksycznością odpadów niebezpiecznych emitowanych przez Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych (GZNF), usytuowanych w centrum Gdańska, a składających swoje odpady na wysypisku we wsi Wiślinka oddalonej 5 km od centrum Gdańska. Postanowiono zbadać wpływ jednego z emitowanych pierwiastków – fluoru, na rozwój intelektualny dzieci. Badania przeprowadzono u dzieci zamieszkałych we wsi Wiślinka, narażonych na toksyczne działanie fluoru przez 24 godziny na dobę. Fosfogipsy stanowią odpad z produkcji nawozów fosforowych. Powstają przy działaniu na fosforyty lub apatyty kwasem siarkowym lub mieszaniną kwasów siarkowego i fosforowego. W zależności od rodzaju pochodzenia zużywanego surowca do produkcji kwasu fosforowego, metody produkcji kwasu i zastosowanych rozwiązań aparaturowych, fosfogipsy znacznie różnią się właściwościami i składem. Fluor stanowi około 0,5% zanieczyszczeń fosfogipsów. Związki fluoru do środowiska z hałd dostają się poprzez wody gruntowe i z powietrzem. Badania dowodzą, że fluorki przenikają barierę krew mózg i gromadzą się w tkance mózgowej przed urodzeniem. Wielu badaczy przeprowadziło badania na szczurach które dowodzą uszkodzenie mózgu u tych zwierząt. Stwierdzane u osób narażonych na fluor objawy potwierdzały neurotoksyczność fluoru. Szereg badań związków fluoru na IQ przeprowadzono wśród dzieci w Chinach i Indiach. (Xiang 2003, Pranti 2011). W pracach wykazano związek pomiędzy spożywaniem wody o podwyższonej zawartości fluoru, a obniżeniem poziomu inteligencji. Poziom inteligencji był mierzony w 100 osobowej grupie dzieci w wieku od 6 do 14 lat. Dzieci miały podobne warunki socjalne i ekonomiczne. Spożywały one wodę w której zawartość fluoru wynosiła 1,8 mg/dm3 . Stężenie w powietrzu. Średnie stężenie fluoru w moczu wynosiło 3,2 mg/dm3 natomiast maksymalne 11.3 mg/dm3 . U dzieci z większą zawartością fluoru stwierdzono niższy poziom inteligencji, aż 20 % dzieci miało inteligencję poniżej przeciętnej.